Oniki hayvanlı takvim Türklerin kullandığı ilk takvimdir. Takvim Göktürkler, Uygurlar ve bazı Türk boyları tarafından kullanılmıştır. Bunu tarihsel anıt ve belgelerden anlayabiliyoruz. Örneğin Orhun anıtlarında Kül Tigin'in ölümü için "Kül Tigin koyun yılında, on yedinci günde uçtu. Dokuzuncu ay, yirmi yedinci günde yas töreni tertip ettik. Türbesini, resimini, kitabe taşını maymun yılında yedinci ay, yirmi yedinci günde hep bitirdik." şeklinde yazmaktadır.

• Oniki Hayvanlı Takvimin Özellikleri
• Göktürkler dönemine kadar oniki hayvanlı takvimde ayın hareketleri esas alınmıştır. Bu nedenle 1 ay bazen 29 bazen de 30 gün olmaktadır. 1 yıl ise 354 veya 355 gündür.
• Takvim her yılın bir hayvanla simgelendiği 12 yıldan oluşmaktadır. Bu süre bittiğinde en başa döner. Yılların simgelendiği hayvanlar Sıçan, Öküz, Pars, Tavşan, Timsah, Yılan, At, Koyun, Maymun, Tavuk, Köpek ve Domuz'dur. Örneğin 2019 yılı domuz yılı, 2020 yılı ise sıçan yılı olacaktır (Hayvan isimleri Divanü Lügati’t-Türk'te geçtiği şekliyle yazılmıştır. Bazı kaynaklarda farklı olabilmektedir.)
• 1 yıllık süre 12 aya bölünmüş ve aylar rakamlarla ifade edilmiştir. birinci ay, ikinci ay, üçüncü ay, dördüncü ay gibi. İslamiyetle beraber büyük kentlerde ayların adı Arapça olarak söylenmeye başlanmıştır (Ramazan, Muharrem, Şaban gibi)
• Türklerde hafta kavramı İslamiyet'ten sonra ortaya çıktığı için oniki hayvanlı takvimde hafta yoktur.
• 1 gün, çağ adı verilen 12 eşit parçaya bölünmüştür (1 çağ = 2 saat).
• Çağ, keh adı verilen 8 eşit parçaya bölünmüştür (1 keh = 15 dakika).
• 12 yıllık süreye 1 devir denmiştir. Ayrıca göçebe bir Türk boyu olan Hakaslar 5 devirlik süreyi (5x12 yıl=60 yıl) "pükül" olarak isimlendirmiştir.
• Yılbaşı gece ve gündüzün eşit olduğu, baharın habercisi 21 Mart'tır (Nevruz).
• 1 Yıl dört mevsimden oluşur (Oğlak ay: İlkbahar, Uluğ Oğlak ay: Yaz, Uluğ ay: Sonbahar, Ay: Kış)

Daha önce bahsettiğim gibi Oniki hayvanlı takvimde her yıl bir hayvan ile simgelenir. İnanışa göre her hayvan o yılın nasıl geçeceğini belirler. Kaşgarlı Mahmut Divanu Lügatit Türk'te bu konu hakkında "Türkler, bu yılların her birinde bir hikmet var sanarak onunla fal tutarlar, uğur sayarlar; söz gelimi ud (öküz) yılına girildiğinde savaş çoğalırmış; çünkü öküzler birbirleriyle vuruşurlar, tos yaparlar. Takagu (Tavuk) yılında yiyecek çok olur, ancak insanlar arasında karışıklık çıkarmış; çünkü tavuğun yemi danedir; daneyi bulabilmek için çöpleri kırıntıları birbirine karıştırır. Timsah yılına girildiğinde çok yağmur yağar, bolluk olurmuş. Çünkü timsah suda yaşar. Domuz yılına girildiğinde kar ve soğuk çok olur, kargaşalık çıkarmış. Böylece Türkler her yıl birşey olacağına inanırlar" der. Yani Türkler yıl hangi hayvandaysa o hayvanın özelliklerine göre bazı olayların gerçekleşeceğine inanmışlardır.

Oniki hayvan takvimine göre istediğiniz bir yılın hangi hayvan yılı olduğunu öğrenmek için aşağıdaki alana yılı giriniz.

Oniki hayvanlı takvimin ilk olarak kimler tarafından oluşturulduğu bilinmemektedir. Çinliler de bu takvime çok benzer bir takvim kullanmışlardır. Bu yüzden bazı kaynaklar takvimin Çinliler tarafından oluşturulduğunu ve Türklerin bu takvimi Çinlilerden aldığını yazarken bazı kaynaklar da takvimin Türkler tarafından oluşturulduğunu ve Çinlilerin bu takvimi Türklerden aldıklarını yazmaktadır.

Çinlilerin kullandığı oniki hayvanlı takvimde küçük farklılıklar vardır. Bu takvimde pars yerine kaplan, timsah yerine ejderha, tavuk yerine horoz bulunmaktadır. Ayrıca yılbaşı Ocak veya Şubat aylarından birine denk gelmektedir. Özellikle yabancı kaynakların çoğunda oniki hayvanlı takvimin ilk olarak Çinliler tarafından oluşturulduğu belirtilmektedir. Bu kaynaklara göre "Takvimi kullanan Göktürkler'in kurulmasından (MS 551) yüzyıllar önce Çinliler takvim için gerekli olan kağıt, astronomik saat, halkalı usturlab ve pusulayı zaten icat etmişlerdi" denilmektedir. Ayrıca Türkler' in kullandığı takvimde maymunun yer alması da takvimin Çinlilerden Türklere geçtiğini gösteren bir kanıt olarak sunulmaktadır. Çünkü Türklerin ana yurdu Orta Asya 'da maymun bulunmamaktadır. "Eğer takvimi Türkler oluşturduysa kendilerine yabancı bir hayvan yerine daha bilindik bir hayvan kullanılırdı" denmektedir.

Tüm bu iddialara rağmen daha önce de bahsettiğim gibi takvimin ilk olarak kim tarafından oluşturulduğu kesin olarak bilinmemektedir. İddialar sadece tahminlerden ibarettir. Takvim Asya' da ortaya çıkmış ve pek çok millet (Türkler, Çinliler, Japonlar, Moğollar, Persler, Endonezyalılar, Tibetliler) tarafından kullanılmıştır.

Ne yazık ki atalarımızdan kalan bu takvim zaman içinde unutulmuş ve çoğu kişi tarafından bilinmemektedir. Çinliler ise miladi takvimin yanında, zamanı takip etmekten ziyade bir fal takvimi olarak hala 12 hayvanlı takvimi kullanmaya devam etmektedirler. Hatta bu takvimdeki yılbaşı gününde büyük festivaller düzenleyerek yeni yılı kutlamaktadırlar.