Hiç düşündünüz mü neden bazı resimler bütün dünyaca bilinir? Resimleri önemli yapan nedir? Gördüğü bir manzarayı fotoğraf gibi bire bir çizen ressamlar başarılı mıdır? Görsel olarak hiç beğenmediğiniz bir resim neden sanat dünyasında oldukça önemli bir yere sahiptir? Bu yazımda resimlerin amaçlarından ve gerçek anlamlarından bahsetmek istiyorum.

 

Ressamlar düşünce tarzlarını, önemli tarihsel olayları veya bir konuya ilişkin fikirlerini resimlerine yansıtır. Yani her resmin anlatmak istediği bir şeyler vardır. Fakat bu anlamlar resme bakar bakmaz görünmeyebilir. Resimdeki düşünceyi bulmak için detaylar incelenmeli ve küçük boyutta çizilmiş simgelerin bulunması gerekir. Bu detay ve simgeler, ressamın yaşadığı zaman ile birleştirilir ve resmin anlamı çözülmeye çalışılır. Bu açıdan resimler bulmaca gibidir. Resimleri önemli ve çekici yapan da budur.

 

Şimdi bazı meşhur resimlere, anlamlarına ve kullanılan simgelere göz atalım.

 

Goya - Dev

Francisco Goya İspanyol bir ressamdır. Dev isimli eserini 1808–1812 yılları arasında oluşturmuştur. Öncelikle resme bir göz atalım.

   

Eğer Goya'nın yaşadığı zamandaki tarihsel olayları, Goya'nın düşünce tarzını bilmiyorsak bu resim bize hiçbir şey ifade etmeyecektir. Şimdi bazı tarihsel bilgilerle detaylara bakalım. 1808 yılında Fransa, Napolyon komutasında İspanya ile savaşa girer. Sonuçta Fransız ordusu İspanya'yı işgal eder ve büyük katliamlar yapmaya başlar. İspanya ordusuyla beraber halk da Fransızlara karşı savaşmaya başlar. Fakat o sırada İspanya'nın başında oldukça gaddar bir kral bulunmaktadır. Halktan bazı kişiler gaddar kral yerine Fransız idaresini tercih ettiklerinden savaşa karşı tamamen duyarsız kalır. İşte Goya bütün bu olayları resmeder. Resimdeki dev, İspanya'yı yerle bir eden güçlü Fransa'dır. Resimde görülen bütün insan ve hayvanlar tamamen panik halinde kaçışmakta ve tam bir kaos hali yaşanmaktadır. Fakat bu panik arasında beyaz bir eşek göze çarpar. Eşek çevresinde olup bitenleri umursamadan sakince durmaktadır. Goya, Fransız idaresini tercih eden ve savaşa karşı duyarsız kalan halkı beyaz eşek olarak resmine eklemiştir.

   

Caravaggio - Aziz Tomas'ın Şüpheciliği

Caravaggio bu çalışmasında İncil'de de bahsi geçen Hz. İsa'nın çarmıha gerilmesi, yükselerek tekrar dünyaya dönmesi ve havarileri ile buluşmasını resmetmiştir.

   

Hz. İsa'nın havarilerinden Tomas, gördüğü ve Hz. İsa olduğunu savunan kişiye ilk başta inanmamıştır. Bu nedenle bu havari tarihte Şüpheci Tomas adıyla anılmaya başlanmıştır. Hz. İsa çarmıhtayken bir Roma askerinin mızrağı ile göğsünden yaralanmıştır. Resimde Hz. İsa'nın göğsünü Tomas'a gösterdiğini ve kendisinin Hz. İsa olduğunu kanıtlamasını görüyoruz. Fakat resimde bir detay daha var. Hristiyan dünyası Tomas'ın neden böyle bir şüpheye düştüğünü bilmemektedir. Caravaggio kendine göre bir cevap bulmuş ve bu cevabı resme eklemiştir. Resimde Tomas'ın omuz bölgesinin yırtık olduğunu görebilirsiniz. Diğer havarinin ise giysileri temiz ve pahalı gözükmektedir. Yani "Tomas yoksuldur ve yoksul kişiler şüphe eder" mesajı resme eklenmiştir.

   

Bruegel - İkarus'un Düşüşü

İkarus, Yunan Mitolojisi'ndeki bir karakterdir. İkarus'un babası balmumundan bir kanat yapmış ve İkarus'a vererek çok yüksekten uçmamasını aksi takdirde güneşin kanadı eriteceğini ve bu nedenle düşüceğini söyler. Elbetteki İkarus bu uyarıyı dinlemez ve sonuçta denize düşer. Bruegel ise bu hikayeyi yaşadığı toplumu eleştirerek resmetmiştir.

   

Resimdeki gemiye dikkat ederseniz, geminin hemen önünde İkarus'u görebilirsiniz. İkarus düşmüş ve boğulmak üzeredir. Deniz yüzeyinde sadece ayakları gözükmektedir.

   

Bruegel'in resimdeki eleştirisi toplumun duyarsızlığı ve umursamazlığıdır. İkarus'a yardım edebilecek bir çiftçi, çoban, balıkçı ve bir gemi varken İkarus'un durumu hiç kimsenin umrunda değildir.

 

Holbein - Temsilciler

Resim, Hans Holbein tarafından 1533 yılında tamamlanmıştır. Resimde sol tarafta duran kişi Fransız elçi Jean de Dinteville, sağ tarafta duran kişi ise Vatikan temsilcisi Georges de Selve'dir.

   

Aslında resimde çok fazla detay ve simge vardır. Resimde cennet, dünya, din, dinin bozulması gibi pek çok fikrin simgesi bulunmaktadır. Fakat resmin bu kadar bilinmesinin nedeni amorfik bir çalışmanın yer almasıdır. Temsilcilerin önünde resimle hiç uyuşmayan bir çizim vardır.

   

Bu çizim, açı değiştiğinde ölümü simgeleyen kuru kafaya dönüşmektedir. Holdein resmin önüne ölümü ekleyerek, ölümün görünmese de hep var ve kaçınılmaz olduğunu vurgulamıştır. Aşağıdaki videoda bakış açısı değiştiğinde kuru kafa şeklinin çıktığını görebilirsiniz.

   

Peki resimdeki simgeler nasıl doğru olarak yorumlanıyor? Bunun için ya ressamlar resimlerinin anlamlarını açıklamış ya da ressamların hayatlarını, düşüncelerini, yaşadıkları zamanı araştıran sanat eleştirmenleri resimlerin anlamlarını yorumlamaktadır. Örneğin Edinburgh Gezisi'nde Ulusal Müzede incelediğim bir resmi paylaşmak istiyorum.

   

Resim ilk balışta bir göze benzese de resmin yanında yer alan açıklama yazısını okuduğumda resme bakış açım tamamen değişmişti.

   

Ressam resminin ne anlama geldiğini bir tartışmada açıklamıştır. Ressam resmi için özetle "Bu harika resim ışık ile ilgilidir. Çünkü ışığın kendisi hikayenin başlangıcıdır. Işıksız gölge olmaz, gölgesiz biçim olmaz. Herşey ışık ve gölgenin belirlenmesidir." açıklamasını yapmıştır. Sadece siyah renk ile gölgeler, gölgeler ile de üç boyutlu bir görüntü oluşturulmuştur. Bu şekilde değerlendirdiğimizde resme bakış açımız değişmektedir.

 

Son söz olarak resimlerde ne anlatılmak istenildiğini bilirsek resimlerin ne kadar güzel ve değerli olduğunu daha rahat anlayabiliriz. Aksi takdirde resimleri sadece çizimlere göre değerlendiriz.