Aktif kömür olarak da isimlendirilen aktif karbon, bazı kimyasal işlemler ile gözenekli hale getirilmiş ve bu sayede bulunduğu ortamdaki molekülleri bünyesinde tutabilen karbon temelli bir maddedir. Bu özelliği ile suların arıtılmasında, kimyasal saflaştırma işlemlerinde, zehirlenmelerin tedavisinde, hava temizleme sistemlerinde, gaz maskelerinde ve kozmetikte sıklıkla kullanılmaktadır.

Aktif karbonun yüzeyinde milyonlarca mikro boyutta gözenekler ve girintiler bulunur. Uygun büyüklükteki moleküller bu girintilere girerek burada kalır (adsorpsiyon). Böylece yapıda sıkışan moleküller aktif karbon tanecikleri ile taşınarak ortamdan uzaklaştırılabilir. Bu sayede ortamda bulunan zararlı veya istenmeyen moleküllerin uzaklaştırılması sağlanır. Gözenek ve girintiler sayesinde aktif karbon taneciklerinin yüzey alanı oldukça büyüktür. 1 gram aktif karbonun yüzey alanı 1500 metrekareye ulaşabilir.

Aktif karbon yapısı daha önce incelediğimiz silika jellere benzemektedir. Silika jel konusuna göz atmak isterseniz makaleye buradan ulaşabilirsiniz.

Aktif karbondaki gözenek (por) büyüklükleri taşınacak moleküllere göre özenle seçilmelidir. Gözenekler taşınacak moleküllerden ne çok büyük ne de çok küçük olmalıdır. Eğer gözenekler taşınacak moleküllerden çok büyük olursa, taşınmak istenen moleküllerin yanında daha büyük moleküller de yapıda sıkışarak ortamdan uzaklaştırılır. Gözenekler taşınacak moleküllerden küçük olursa da taşınmak istenen moleküller yapıya giremez ve taşıma işlemi gerçekleşmez.

Aşağıdaki videoda aktif karbonun metil mavisi moleküllerini hapsetme süresini görebilirsiniz.

Aktif karbon kullanımı bazı kozmetik ürünlerin ortaya çıkmasıyla oldukça fazlalaşmıştır. Bu ürünlerden en bilinenleri beyazlatıcı olduğu savunulan diş macunları ve diş tozlarıdır.

Her ne kadar pek çok markaya ait aktif karbon içeren diş beyazlatma ürünleri piyasaya sürülmüş olsa da bu tür ürünlerin işe yarayıp yaramadığını ve dişlere zarar verip vermediğini gösteren bir bilimsel çalışma şimdilik bulunmuyor. Bazı diş doktorları aktif karbonun dişleri aşındırdığını ve diş macunlarındaki floru da bünyesine hapsedeceğini, bu nedenle diş bakımının tam olarak gerçekleştirelemeyeceğini savunurken, bazı doktorlar "zararlı bir etkisi gözlenmemiştir, deneyebilirsiniz" diyor. Bu tür ürünleri kullanan kişiler de birbirinden çok farklı yorumlar yapmaktadırlar. Bazı kişiler bu tür ürünleri kullandıktan sonra dişlerinin daha beyaz olduğunu, bazı kişiler herhangi bir farkın olmadığını ve bazı kullanıcılar da ürünlerin negatif bir etki yaptığını belirtiyor (dişlerde siyahlaşma ve aşındırma). Ayrıca toz olarak kullanılan aktif karbonlu diş temizleme ürünlerinin kesinlikle akciğerlere gitmemesi gerekiyor. Kısacası bu tür ürünlerin şimdilik işe yarayıp yaramadığını ve dişlere zarar verip vermediğini tam olarak bilmiyoruz. Şahsi olarak yeterli bilimsel kanıt bulunana kadar bekleyelim derim.